Wie moet de “Muur” betalen?

Daam van Reeth

Professor in economics at KU Leuven, Belgium.

Follow his Twitter-account @vrdaam for regular updates on TV audiences for cycling.

 

In de unieke oktober-editie van de Ronde van Vlaanderen hoeven de renners dit jaar niet de steile “Muur” van Geraardsbergen te beklimmen, één van Vlaanderens bekendste en meest iconische wielerheuvels. Slechts drie jaar na de succesvolle herintroductie in 2017 wordt de geplaveide beklimming weer uit de wedstrijd gehaald. Net als in 2012, de vorige keer dat de “Muur” dit lot trof, zouden sportieve redenen de belangrijkste reden zijn voor de beslissing.  “Het verwijderen van de lus naar Geraardsbergen vermindert de totale raceafstand met ongeveer 30 kilometer, wat in het belang is van de renners die in oktober te maken krijgen met een reeds overbeladen wielerprogramma”, legt Tomas Van Den Spiegel, CEO van wedstrijdorganisator Flanders Classics, uit.

In werkelijkheid staat echter, net als in 2012, het geld centraal in de beslissing. Destijds werd betoogd dat sinds de finish van de Ronde van Vlaanderen van Ninove naar Oudenaarde is verplaatst, een vrij betekenisloze passage over de “Muur” op 100 kilometer van de streep respectloos zou zijn voor de iconische beklimming en zijn heroïsche geschiedenis. De recente edities van de Ronde van Vlaanderen ontkenden dat argument. Vooral de editie van 2017 toonde aan dat zelfs op bijna 100 kilometer van de finish de “Muur” een cruciale rol kan spelen in het ontsluiten van de wedstrijd. De echte reden voor het verwijderen van de “Muur” in 2012 was inderdaad geen sportieve reden. Het was het financiële dispuut tussen wedstrijdorganisator Flanders Classics en een aantal lokale VIP- en horeca-organisatoren in Geraardsbergen, die goed profiteerden van een passage van de Ronde van Vlaanderen, dat tot die beslissing leidde. Het geschil werd in 2017 beslecht en de stad Geraardsbergen ging akkoord met een vergoeding van ongeveer € 50.000 per jaar voor het onthaal van de wedstrijd.

Om de recente beslissing van Flanders Classics om de “Muur” uit te sluiten van de wedstrijd van dit jaar te begrijpen, moeten we terugblikken op wat er in december 2019 gebeurde toen het nieuws bekend werd dat de gemeenteraad van Geraardsbergen had besloten om Flanders Classics geen gastgeld meer te betalen. Volgens de lokale burgemeester De Padt “maken budgettaire beperkingen het ethisch niet langer juist om dit bedrag uit te geven aan een evenement dat maar een paar minuten duurt”. Hij benadrukte wel dat de wedstrijd welkom bleef en dat de stad een passage over de “Muur” logistiek zou blijven steunen.

Die beslissing werpt een interessante economische vraag op die centraal staat in de financiering van wielerwedstrijden en dus van belang is voor zowel de wedstrijdorganisatoren als de lokale gemeenten en regionale entiteiten. Waarom heeft Geraardsbergen eigenlijk geld betaald voor de passage op de Muur? Zou het niet andersom moeten zijn?

Het economische principe is duidelijk: als je iets nodig hebt dat aan iemand anders toebehoort, kun je het gebruik of het bezit ervan claimen door een vergoeding te betalen aan die persoon, wat we een prijs noemen. Als ik een paar dagen naar Parijs wil, betaal ik een kamer om te slapen, en als ik honger heb, koop ik een broodje in een buurtwinkel. Mijn totale wilskracht om te betalen wordt bepaald door mijn behoefte of verlangen om in dat hotel te blijven of dat broodje te eten.

In de situatie waar we naar kijken, moet men zich dus afvragen of de Ronde van Vlaanderens de “Muur” nodig heeft, of omgekeerd, Geraardsbergen de Ronde van Vlaanderen nodig heeft. Afhankelijk van het antwoord op die vraag wordt de richting van een eventuele betaling duidelijk. Het feit dat Geraardsbergen tot nu toe aan de betalende kant stond, suggereert dat dit laatste het geval is, maar het is vanuit economisch oogpunt het minst logische resultaat. Het feit dat Geraardsbergen als eigenaar van de Muur Flanders Classics moet betalen om de Ronde van Vlaanderen gebruik te laten maken van de lokale wegeninfrastructuur, is het economische equivalent van het aanbieden van geld aan je buren om hun tuinfeest in je achtertuin te organiseren.

Toch is het soms zinvol om anderen te betalen om u te komen bezoeken, vooral wanneer er bepaalde voordelen worden verwacht. Zo zou ik bijvoorbeeld Peter Sagan kunnen betalen om zijn feestje in mijn tuin te houden. De persoonlijke voldoening die ik van dat evenement krijg en de indruk die ik op mijn vrienden kan maken, zouden zo’n uitgave kunnen rechtvaardigen. Het is echter onwaarschijnlijk dat Sagan mij zal betalen voor een feestje in zijn tuin.

Een soortgelijke redenering geldt voor de stad Geraardsbergen. Door het prestige van de Ronde van Vlaanderen levert een doorgang over de Muur verschillende voordelen op. De internationale tv-uitzending creëert een langdurige promotiewaarde en versterkt het fietsimago van Geraardsbergen. Daarnaast genereren de uitgaven van de extra bezoekers op en rond de Muur op de dag van de wedstrijd een direct economisch rendement. Volgens de economische logica is dit zeker een behoorlijke hoeveelheid geld waard en het zet Geraardsbergen aan de vraagkant van de markt. De stad “gebruikt” de Ronde van Vlaanderen en moet dus een aanvaardbare prijs betalen aan Flanders Classics. In die optiek heeft Geraardsbergen de Ronde van Vlaanderen meer nodig dan de Ronde van Vlaanderen de Muur.

De beslissing van het stadsbestuur om de 50.000 euro niet langer te betalen, kan in dezelfde zin worden uitgelegd. Geraardsbergen zal niet langer bereid zijn om geld te investeren op het moment dat het voelt dat de directe en langere termijn voordelen van een ‘Muur’-passage niet meer opwegen tegen de kosten, rekening houdend met het feit dat er bovenop het honorarium ook nog aanzienlijke organisatiekosten zijn.

Om te begrijpen wat er is gebeurd, moeten we terug naar 2012. Toen de finish van de Ronde van Vlaanderen naar Oudenaarde verhuisde en de Muur – tijdelijk – uit de koers werd gehaald, ging Geraardsbergen op zoek naar alternatieven. In 2015 werd het een aantrekkelijke finishstad voor de beslissende etappe van de Binckbank Ronde. Door gebruik te maken van lokale lussen wordt de wedstrijd in en rond Geraardsbergen de hele middag gehouden en was meestal ook erg spannend om naar te kijken. Het veel kleinere wereldwijde tv-bereik van deze wedstrijd (1 miljoen live tv-kijkers versus 5 miljoen) wordt ruimschoots gecompenseerd door de langere dekking (een paar uur in plaats van een paar minuten). Omdat de bezoekers veel langer blijven, is de lokale economische impact in bars en restaurants ook significanter. Vanwege het succes is de Binckbank Tour deal (vooralsnog) verlengd tot 2022 voor een bedrag van € 55.000 per jaar.

Als gevolg van deze strategiewijziging is het verwelkomen van de Ronde van Vlaanderen voor Geraardsbergen niet langer een noodzaak, waardoor de bereidheid om te betalen voor een “Muur”-passage verdampt. Als Flanders Classics de “Muur” echter als een wezenlijk onderdeel van de race beschouwt, dan zouden we volgens de eerder uiteengezette economische logica getuige moeten zijn van een ommekeer in de standpunten. Flanders Classics zal Geraardsbergen moeten betalen voor het recht om deze heilige plaats van het wielrennen te betreden. In die optiek heeft de Ronde van Vlaanderen de “Muur” meer nodig dan Geraardsbergen de Ronde.

Een andere factor waarmee rekening moet worden gehouden is het feit dat de “Muur” een openbare weg is, net als, in het verlengde daarvan, het hele wedstrijdparcours. Door hun aard zijn dergelijke publieke goederen voor iedereen beschikbaar. Maar wanneer een wielerwedstrijd een deel van de infrastructuur van een stad opeist, wordt deze openbare ruimte voor een bepaalde tijd geprivatiseerd. De maatschappij kan deze tijdelijke privatisering aanvaardbaar vinden en gratis aanbieden aan de organisatoren van de wedstrijden, bijvoorbeeld vanwege de vreugde en het welzijn dat het creëert, maar er zijn ook economische argumenten om het idee te ondersteunen dat er een vergoeding moet worden betaald voor deze privatisering van de openbare wegen. Dit gebeurt al tot op zekere hoogte op een indirecte manier wanneer wedstrijdorganisatoren een deel van de politie- en veiligheidskosten van een wielerwedstrijd voor hun rekening nemen.

De laatste jaren is Flanders Classics erin geslaagd om steeds meer steden en dorpen een vergoeding te vragen voor het voorrecht om de Ronde van Vlaanderen te mogen ontvangen. Terwijl in het verre verleden alleen de finishstad moest betalen, werd de stad waar de wedstrijd begon al snel vriendelijk verzocht om ook een vergoeding te betalen, gevolgd door in eerste instantie één en sinds 2017 niet minder dan zeven “dorpen van de Ronde”. De prijs die dergelijke dorpen moeten betalen (iets meer dan € 10.000) is veel minder dan wat Geraardsbergen werd aangerekend. Aangezien Antwerpen en Oudenaarde momenteel elk 400.000 euro betalen, verdient Flanders Classics nu ongeveer 1 miljoen euro per jaar door de doortocht van de Ronde te verkopen aan de lokale gemeenten.

Alleen al het aanvaarden van de beslissing van Geraardsbergen zou dus een gevaarlijk precedent kunnen scheppen voor Flanders Classics. Als de wedstrijd de “Muur” gratis ‘bezoekt’, verzwakt dat de onderhandelingspositie van Flanders Classics ten opzichte van andere lokale overheden die de Ronde van Vlaanderen willen verwelkomen, waardoor deze belangrijke bron van inkomsten in gevaar komt. Door de “Muur” uit de Ronde van Vlaanderen te halen, met een beetje hulp van Covid-19 Flanders Classics, werd een duidelijk signaal gegeven aan al haar lokale partners: je hebt ons nodig, wij hebben jou niet nodig. De vraag is hoe lang dit voorstel nog zal standhouden, nu lokale overheden geconfronteerd worden met steeds strakkere budgettaire beperkingen en burgers zich steeds meer bewust worden van de negatieve effecten die het organiseren van sportevenementen met zich meebrengt.